Patiëntenparticipatie

In de zorg wordt steeds meer regie en verantwoordelijkheid aan de patiënt gegeven. Patiëntenparticipatie gaat hier een grote rol bij spelen, ook bij wijksamenwerkingsverbanden en zorgverleners.

Wat is patiëntenparticipatie?

In het algemeen praten we over patiëntenparticipatie als we het hebben over de deelname van patiënten, hun naasten en/of patiëntenorganisaties aan:

• wetenschappelijk onderzoek;
• het maken van beleid of onderzoeksagenda;
• het verbeteren van de kwaliteit van zorg;
• het ontwikkelen van beleid of producten.

Bij patiëntenparticipatie op organisatorisch niveau gaat het om het betrekken van patiënten bij het reilen en zeilen van de organisatie, in dit geval dus het wijksamenwerkingsverband of de praktijk. Het is de gestructureerde inzet om hen te betrekken bij de organisatie, het beleid en/of het zorgaanbod van de organisatie. Dat kan bijvoorbeeld rond incidentele verbeterprojecten, maar ook meer structureel via een klankbordgroep of patiëntenadviesraad. Het gaat dus niet om het betrekken van de patiënt bij de eigen behandeling (individueel niveau).

Wat is het doel van patiëntenparticipatie?

Patiëntenparticipatie is een manier om patiënten meer invloed te laten uitoefenen op de inhoud en organisatie van de zorg, zodat deze beter aansluit bij hun wensen en behoeften. Daarnaast kan patiëntenparticipatie worden ingezet om de kwaliteit van zorg(processen) te verbeteren.

Participatie in de zorg van patiënten zorgt voor:

• Het verbeteren van de kwaliteit van zorg;
• Het verbeteren van de doelmatigheid van onderzoek of het verhogen van de relevantie van onderzoek;
• het beter laten aansluiten van de zorg bij wat mensen nodig hebben;
• het verhogen van het draagvlak voor de beslissingen die worden genomen;
• het beter invoeren van nieuw beleid, gemaakte afspraken of producten.

Waarom is patiëntenparticipatie belangrijk?

De beleidsontwikkelingen in de zorg maken patiëntenparticipatie op wijkniveau belangrijk. Zelfmanagement en eigen regie spelen tegenwoordig een belangrijke rol: wat kunnen mensen zelf en met behulp van hun sociale netwerk doen voor hun eigen gezondheid of om met de gevolgen van ziekte om te gaan? Waar mogelijk wordt de zorg dicht bij de mensen georganiseerd, in hun eigen woonomgeving. Dat lukt niet zonder patiënten en hun sociale omgeving hier actief bij te betrekken, zowel op individueel als organisatorisch niveau.

Voorbeelden van participatie in de zorg

Bij patiëntenparticipatie kunt u bijvoorbeeld denken aan deelname van patiënten bij het ontwikkelen van producten zoals richtlijnen, indicatoren, keuzehulpen, digitale diensten en patiënteninformatie. Maar ook het raadplegen van patiënten via interviews, focusgroepen of vragenlijsten voor inbreng om de zorg te verbeteren. Onderstaand cirkeldiagram laat zien op welke manieren patiënten betrokken kunnen worden bij een project of proces.

Onderwerpen voor patiëntenparticipatie kunnen liggen op uiteenlopende terreinen:

• Processen in de (chronische) zorgverlening;
• Inhoud van de (chronische) zorgverlening;
• Input en/of toetsing nieuwe projecten;
• Organisatie, strategie en beleid.

Een voorbeeld van patiëntenparticipatie in onze regio vinden we bij WSV VoorZorg in Voorschoten. Daar heeft een multidisciplinaire projectgroep een aantal vormen van patiëntenparticipatie getest. Een belangrijk leerpunt is dat zowel zorgverleners als patiënten moeten groeien in hun rol: zorgverleners om te weten welke vragen ze moeten stellen en welke vorm hier het beste bij past, patiënten om te wennen echt kritisch te durven zijn.

Projectleider en fysiotherapeut Sang Yee Schalij: “Toen we begonnen, hadden we nog geen idee op welke manier we patiënten meer wilden betrekken bij ons wijksamenwerkingsverband. Wat we wel wisten was dat we patiënten wilden betrekken in het proces om de zorg te optimaliseren. We wilden hen betrekken in de rol van verbeterpartner, van gedachten wisselen over de organisatie rond gezondheid en hoe zij dat ervaren. Wat gaat er goed en wat kan er beter?”

Downloads

Stappenplan voor patiëntenparticipatie