Leefstijlcongres: ‘We hoeven niet ouder te worden, we moeten langer gezond blijven’

Rijn en Duin organiseerde op 29 oktober het eerste leefstijlcongres ‘Voor de zorg uit’. Het werd een avond vol wetenschap, humor en toepasbare inzichten voor zorgverleners: van teachable moments en healthfluencers tot slaap als basis.

Op deze woensdagavond stroomt de grote zaal van ECC Leiden vol met eerstelijnszorgverleners uit de hele regio. Vanuit hun eigen vakgebied komen ze samen om kennis te delen, inspiratie op te doen en leefstijl vanuit de praktijk te benaderen. De deelnemers krijgen bij binnenkomst een programma op zaadpapier mee. Een detail met betekenis: wie het kaartje later in de grond stopt, ziet eetbare kruiden opkomen. Kennis die letterlijk kan groeien.

De aftrap van het congres is in handen van Jamie Pater, kwaliteitsmedewerker bij Rijn en Duin. “Wat bijzonder dat we hier met z’n allen zijn; zorgverleners die elke dag het verschil maken. Laten we er een inspirerende, waardevolle avond van maken.”

‘En ze leefden nog kort en gelukkig’

Daarna neemt Femke Nijboer, psycholoog, schrijver en docent aan de Universiteit Twente, het podium over. Ze zet meteen de toon: scherp, prikkelend en confronterend. “We streven naar een lang en gelukkig leven”, zegt ze, “maar wat als we het omdraaien? Wat als we gewoon kort en gelukkig leven?” Ze noemt het met een knipoog haar missie om de vergrijzing op te lossen door ‘met stijl dood te gaan’. Een provocerende stelling, maar achter de lach schuilt een serieuze boodschap: leefstijl is gedrag, en gedrag is hardnekkig.

Nijboer schetst de kloof tussen arm en rijk, tussen gezond en ongezond: een kloof die letterlijk jaren van het leven kan kosten. Haar ‘leerdoel’ van de avond: stijf in het lijf. Ze legt uit hoe stilzitten, eenzijdig eten en een gebrek aan verbinding onze levens verkorten. “Drink meer bier”, grapt ze. “Dat helpt. Althans, als je echt kort wilt leven.” De zaal lacht, maar de ondertoon is helder: gedragsverandering vraagt om bewustzijn, mildheid en verbeelding. “Gezondheid gaat niet alleen over voeding of beweging”, besluit ze. “Het gaat over de verhalen die we erover vertellen. Durf te spelen, durf te lachen, durf mens te zijn.”

De deelsessies

Na de plenaire start verspreiden de deelnemers zich over verschillende deelsessies. Elk onderdeel belicht een ander facet van leefstijl, van gedragsverandering tot slaap. Hieronder een greep uit het programma.

Het teachable moment – De kracht van het juiste moment
Anne-Margreeth Krijger, (leefstijl)apotheker, legt uit hoe een teachable moment eruitziet in de praktijk. “Dat ene moment waarop iemand openstaat voor verandering”, zegt ze. “Dat is wanneer het verschil gemaakt kan worden.” Ze beschrijft hoe gebeurtenissen als een diagnose, zwangerschap of operatie zulke kwetsbare maar krachtige momenten kunnen zijn. “Wanneer je een teachable moment goed inzet, hoef je minder hard te werken”, benadrukt ze.

Belangrijkste inzicht: gebruik zulke momenten niet om te overtuigen, maar om te luisteren. Om aan te haken bij wat er leeft. Een teachable moment hoef je niet te benoemen, alleen te herkennen, en er zacht op in te stappen. In de praktijk kan dat verrassend eenvoudig zijn. Een wiebelstoel in de wachtkamer. Een fietspedaal onder de balie. Kleine signalen die uitnodigen tot beweging, zonder woorden.

Healthfluencer – Tussen spreekkamer en scrollgedrag
Saskia van der Hilst laat vanuit haar bedrijf SimplySas zien hoe groot de invloed van sociale media is op ons gezondheidsbeeld. Healthfluencers zijn overal en hun boodschap reikt vaak tot in de spreekkamer. “Een deel is goede informatie, maar deels is het ook gebaseerd op totale onzin.”

Een van de sessies van Van der Hilst vindt plaats in The Pool (evenals een sessie van Anne-Margreeth Krijger), een leegstaand zwembad waar deelnemers letterlijk op de bodem zitten. Een bijzondere plek die uitnodigt om onder het oppervlak te kijken. Van der Hilst schetst het contrast: een huisarts heeft tien minuten per patiënt, een influencer heeft 24/7 zendtijd. “En hoe langer je kijkt, hoe meer je krijgt”, waarschuwt ze. “Het algoritme kent je beter dan jij jezelf.”

Toch is haar boodschap niet afwijzend, maar activerend: “Als wij ons niet laten horen, doen anderen het, maar dan minder goed.” Ze pleit voor een vriendelijk tegengeluid, voor prebunking in plaats van debunking: desinformatie vóór zijn in plaats van erachteraan hollen. Het is een oproep tot zichtbaarheid: wees een betrouwbare stem in een wereld vol wellnessclaims. Laat zien wat werkt, maar vooral waarom.

Slapen met de ritmes van je brein
Met de djembe als startpunt voert Leo van Woerden – neurowetenschapper en slaapexpert – het publiek met ritme, warmte en humor mee in de wereld van slaap. “Na twintig jaar onderzoek weet ik één ding zeker”, zegt hij. “Goede slaap is de basis van gezondheid, groei en geluk.” Van Woerden spreekt over de kracht van breinritmes en de balans tussen spanning en ontspanning. Volgens hem schuilt onze slaapkwaliteit in het samenspel van vier hoofdritmes, elk met een eigen functie:

• Beta-ritme voor alerte taakfocus, maar funest als het overactief blijft.
• Alpha-ritme voor luisteren, leren en creativiteit.
• Delta-ritme voor diepe slaap, waarin brein en hart weer in harmonie komen.
• Theta-ritme voor de lichte slaap later in de nacht.
  

Zijn boodschap is helder en toepasbaar: zeven uur slaap is optimaal, koffie in de avond is funest en stress is een sluipmoordenaar die het slaapritme ontregelt. “Slaap is geen luxe”, zegt hij. “Het is onderhoud. Zonder goede slaap raak je jezelf kwijt.”

Hij benadrukt dat slaap deels genetisch bepaald is, maar vooral het resultaat van gedrag. Deelnemers luisteren aandachtig als hij uitlegt dat 80 tot 90 procent van de Nederlanders regelmatig te weinig of niet goed slaapt. “We zijn de handleiding van ons brein vergeten”, zegt hij. “Maar je kunt hem herschrijven door het ritme te herstellen.” Hij sluit af met een praktische noot: “Het begint met bewustwording. Slaap is niet iets wat je doet, het is iets wat je toelaat.”

Terug naar de oorsprong

De afsluitende keynote van Remko Kuipers, cardioloog, onderzoeker en bekend pleitbezorger van de ‘oer-leefstijl’, brengt de avond samen. Zijn verhaal is doordrenkt van urgentie. “Als een Nederlandse vrouw 83 jaar wordt”, begint hij, “dan leeft ze gemiddeld meer dan de helft van haar leven chronisch ziek. Dat is niet normaal. We worden ouder, maar ook steeds jonger ziek.”

Hij houdt de zaal een spiegel voor: onze moderne omgeving is in korte tijd zo veranderd dat ons lichaam het niet meer kan bijbenen. “We zijn van voeden naar vullen gegaan”, zegt hij. “We eten zetmeel en suiker, halen de micronutriënten eruit, bewegen te weinig en noemen dat vooruitgang.”

Kuipers pleit voor een radicaal andere benadering: niet pas zorg verlenen aan het einde van het leven, maar investeren in de kwaliteit van het begin. “We houden mensen te lang ziek. We zouden moeten zorgen dat ze zo lang mogelijk gezond blijven.” Zijn praktische leefregels zijn even eenvoudig als krachtig:

• Purpose: weet waar je het voor doet.
• Slaap: streef naar zes tot acht uur kwaliteitsslaap.
• Rust: zoek ontspanning in wat bij je past, zoals wandelen, lezen, muziek.
• Sociaal: investeer in verbinding, dat verlengt het leven.
• Drinken: kies voor water. Geen suiker, geen zoetstof, gewoon water.
• Voeding: eet weer wat voedt. Groenten, fruit, vis, noten.
• Beweging: beweeg voordat je eet. “We zijn niet gemaakt om wakker te worden naast de koelkast.”
• Superstimuli: wees kritisch op supplementen en trends. Gezondheid zit niet in een capsule, maar in gedrag; voordat je aan ‘superstimuli’ begint valt er vaak nog winst te halen op bovengenoemde punten.

Zijn slotzin blijft nog even in de zaal hangen: “We hoeven niet ouder te worden. We moeten langer gezond blijven.”

‘Een avond om trots op te zijn’

Terug op het podium sluit Jamie Pater de avond af. “Wat een geslaagde avond. We hebben niet alleen kennis gedeeld, maar ook inspiratie gezaaid.” In plaats van bloemen krijgen de sprekers een notenpakket, een knipoog naar gezonde brandstof, passend bij de boodschap van de avond. Terwijl de deelnemers napraten, zindert één gevoel na: zorg begint niet in de behandelkamer, maar in het dagelijks leven.

Gerelateerd nieuws