IZA / GALA / SPUK
In het Integraal Zorg Akkoord (IZA) is afgesproken dat het preventief gezondheidsbeleid wordt versterkt. Binnen het IZA zijn afspraken tussen het rijk, gemeenten en verzekeraars gemaakt over hoe preventief gezondheidsbeleid en verbinding van de eerstelijnszorg en het sociaal domein kan worden versterkt en geborgd. De uitwerking van de preventieagenda vindt plaats in het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Met de specifieke uitkering (SPUK) stelt het rijk geld beschikbaar voor preventie en gezondheidsbevordering.
Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA)
In het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), dat 3 februari 2023 is ondertekend, hebben de VNG, GGD GHOR Nederland, Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en het ministerie van VWS gezamenlijk afspraken gemaakt op het gebied van gezondheid en welbevinden. Daarmee kan verder gebouwd worden aan het fundament voor een gerichte lokale en regionale aanpak van preventie, gezondheid en sociale basis. De bedoeling is om in samenhang uitvoering te geven aan de doelstellingen uit het regeerakkoord en het Nationaal Preventie akkoord.
Het GALA moet de randvoorwaarden creëren waarbinnen gemeenten een integraal preventief gezondheidsbeleid kunnen gaan voeren. In de huidige aanpak zijn beleid en financiering versnipperd en wordt te weinig rekening gehouden met aanpalende domeinen die van grote invloed zijn op de gezondheid, zoals het sociaal domein of de fysieke leefomgeving.
Om de doelen van het GALA te kunnen bereiken staan deze thema’s centraal:
- Het terugdringen van gezondheidsachterstanden;
- Het bevorderen van de inrichting van een gezonde sociale en fysieke leefomgeving;
- Het versterken van de sociale basis in wijken en buurten;
- Het bevorderen van een gezonde leefstijl;
- Het versterken van de mentale gezondheid van de inwoners;
- Het ondersteunen van de inwoners bij het vitaal ouder worden.
Veel van de afspraken zijn nog onvoldoende concreet en moeten in een werkagenda nader uitgewerkt worden. Het IZA bevat de procesafspraken daarvoor. In het GALA worden afspraken gemaakt hoe voor de korte termijn lopende, en door gemeenten positief beoordeelde programma’s, gecontinueerd kunnen worden.
Voor de periode 2023-2026 zijn de afspraken in het GALA erop gericht om lopende activiteiten in preventief gezondheidsbeleid te continueren en deels nieuwe thema’s te kunnen starten. Het betreft programma’s op gebied van Sport & Bewegen, Gezondheid & Preventie en de versterking van de Sociale Basis & Wijkinfrastructuur.
Specifieke uitkering (SPUK)
Binnen de specifieke uitkering (SPUK) stelt het rijk geld geoormerkt beschikbaar voor inzet op gebied van preventie en gezondheidsbevordering. In deze SPUK wordt de financiering voor 15 onderdelen op de thema’s sport- en beweegstimulering, cultuurparticipatie, gezondheidsbevordering en het versterken van de sociale basis gebundeld in één (nieuwe) uitkering. De uitkering hangt nauw samen met het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorg Akkoord (IZA).
Gemeenten konden tot 1 maart 2023 SPUK-middelen aanvragen voor de periode 2023 tot en met 2026. De tweede aanvraagtermijn loopt van 1 september 2023 tot 1 oktober 2023 voor de periode 2024 tot en met 2026. Vanaf juni 2023 komen de eerste gelden beschikbaar. Er is voor gemeenten een overbruggingsfonds van 150 miljoen euro voor lopende trajecten, om te voorkomen dat tijdens de overgangsfase de continuïteit in de financiering van lopende programma’s in het geding komt.
Binnen de SPUK kunnen gemeenten tot op zekere hoogte zelf schuiven met de budgetten voor de verschillende programma’s, afhankelijk van de lokale situatie. Voor 2023 gaat het in totaal om ongeveer 240 miljoen euro, die wordt verdeeld naar rato van het aantal inwoners met een achterstandspositie. Na 2026 zou het gemeentelijk preventiebeleid structureel gefinancierd moeten worden via het Gemeentefonds.
Heb je vanuit het wijksamenwerkingsverband vragen over het IZA, GALA en/of SPUK? Neem contact op met Rijn en Duin via info@rijnduin.nl.